Philip zimbardo psychologia i ycie pdf

Nie rozumiem, w jaki sposb wdrapaam si na ten pot Naprawd nie wydaje mi si, e ta osoba bya mn. Wiem, e to brzmi dziwnie, ale po prostu nie panowaam nad sob Patrzyam na wszystko, co si dziao i nie mogam tego zatrzyma" United Press International", Przypadek Katliy O. Psychologowie osobowoci, psychologowie rozwojowi i spoeczni mogliby zapyta, jak uzdolnienia sportowe, inteligencja, poparcie rodzicw, rywalizacja, motywacja osigni i cechy osobowoci cznie uczyniy z Kathy wielk gwiazd lekkoatletyki.

Psychologowie kliniczni chcieliby wiedzie, dlaczego co pko" w Kathy podczas tego biegu, dlaczego uczucia gniewu byy dla niej tak obce i dlaczego czua si przeladowana. Ci, ktrzy badaj natur wiadomoci, staraliby si zrozumie doznanie Kathy, e bya poza sob, niezdolna powstrzyma swej ucieczki ku mierci.

Badacze zajmujcy si psychologi zdrowia i psychologi sportu mogliby prbowa zidentyfikowa oznaki stresu i obecne we wczeniejszych jej zachowaniach wskazwki, ktre mogy sygnalizowa zbliajce si zaamanie. Psychologowie, ktrzy kad nacisk na biologiczne podoe zachowania, mogliby rozwaa, jaka bya rola mzgu i czynnikw hormonalnych w jej nagej, anormalnej reakcji.

Czy s takie okolicznoci, w ktrych ty mgby zej z trasy biegu, jak to uczynia Kathy? By moe nigdy nie zrozumiemy w peni, co motywowao zachowanie Kathy, lecz psychologia dostarcza narzdzi metod badawczych oraz ram pojciowych teorii o przyczynach zachowania , ktre umoliwiaj poszukiwanie odpowiedzi na podstawowe pytania - kim jestemy i dlaczego mylimy, czujemy i dziaamy tak, a nie inaczej.

Przed psychologami stoi trudne zadanie polegajce. Mam nadziej, e pod koniec naszej podry, jeli woysz do czasu i wysiku, by zdoby kwalifikacje pocztkujcego psychologa, rwnie i ty odkryjesz, jak fascynujce jest obserwowanie ludzi". By moe zaakceptujesz take rol polegajc na tym, eby by dla innych rdem wiedzy, a nawet pomocy psychologicznej. Najwaniejsze w naszej podry bdzie naukowe poszukiwanie zrozumienia czowieka.

Bdziemy analizowa ludzkie zachowanie, docieka jak, co, kiedy i dlaczego oraz bada przyczyny i nastpstwa zachowa obserwowanych u nas samych, u innych ludzi, a take u zwierzt. Chcemy wiedzie, dlaczego mylimy, czujemy i dziaamy tak, jak to czynimy. Co sprawia, e kady z nas jest jedyny w swym rodzaju, rny od wszystkich innych ludzi? Dlaczego jednak czsto zachowujemy si tak podobnie w pewnych sytuacjach? Czy jestemy modelowani przez dziedziczno, czy bardziej ksztatuj nas osobiste dowiadczenia?

W jaki sposb agresja i altruizm, mio i nienawi, szalestwo i twrczo mog istnie obok siebie w tym najbardziej skomplikowanym ze stworze - w istocie ludzkiej? Jeden z wielkich pisarzy amerykaskich, Ralph Waldo Emerson, przypomina nam:.

Motywuje ich nie tylko ciekawo intelektualna, lecz take pragnienie odkrycia sposobw pomagania ludziom, ktre mogyby zapobiec takim tragediom w przyszoci.

Wszyscy ludzie s zagadkowi, dopki w kocu nie znajdziemy w jakim sowie lub czynie klucza do danego mczyzny czy kobiety: natychmiast wszystkie ich dotychczasowe sowa i uczynki ukazuj nam si w penym wietle". Jest wiele drg, ktre musimy przeby, aby zrozumie natur ludzkiej natury".

Bdziemy podrowa przez wewntrzne, ukryte przestrzenie mzgu i psychiki, a take przez zewntrzne wymiary zachowania ludzkiego. Midzy tymi skrajnociami bdziemy bada sprawy, ktre na og przyjmuje si za rzecz oczywist, na przykad, jak spostrzegamy wiat, jak si porozumiewamy, uczymy, mylimy, pamitamy, a nawet pimy.

Zboczymy te z gwnych szlakw, starajc si zrozumie, jak i dlaczego nimy, zakochujemy si, uwaamy si za niemiaych, zachowujemy si agresywnie i zapadamy na choroby psychiczne. Psychologia ma klucz do oglnego zrozumienia tego, jak funkcjonuj istoty ludzkie. Odkrywajc, co psychologowie wiedz o ludziach w ogle, bdziesz mg zastosowa t wiedz do zmiany na lepsze swojego zachowania, jak rwnie zachowania innych ludzi. W miar jak bdziemy posuwa si do przodu, powiniene zacz bardziej docenia to, jak znakomicie jeste wyposaony,.

W idealnym wypadku bdziesz take umia dostrzec sposoby dokonania zmian w spoeczestwie. Na wiele palcych problemw naszych czasw- niszczenie rodowiska na caej ziemi, narkomani, przestpczo w wielkich miastach, uprzedzenia-warto spojrze z perspektywy psychologicznej.

Pierwszym celem Psychologii i ycia jest dostarczenie wszechstronnego przegldu odkry psychologw, ktre dotycz funkcjonowania mzgu, psychiki i zachowania. Drugim celem jest pokazanie, jak t wiedz wykorzystuje si w naszym codziennym yciu i jak mona uy jej mdrze do polepszenia wielu obszarw ludzkiego ycia. Dla mnie osobicie, przez ponad 30 lat mojej pracy jako nauczyciela akademickiego i badacza, atrakcyjno psychologii wci wzrastaa.

W ostatnich latach nastpia prawdziwa eksplozja nowych informacji o podstawowych mechanizmach kierujcych procesami psychicznymi i behawioralnymi. W miar jak nowe idee zastpuj. Przekonamy si, jak wie si ona z innymi dyscyplinami, ktre analizuj zachowanie, mzg i psychik. Nastpnie omwimy pi oglnych celw, ktrymi kieruj si psychologowie w swych badaniach i praktyce zawodowej. Na koniec rozpatrzymy zadania podejmowane przez psychologw, rne role zawodowe, w jakich wystpuj oraz rodowiska, w ktrych pracuj.

Wielu psychologw szuka odpowiedzi na podstawowe pytanie: jaka jest natura natury ludzkiej? Psychologia odpowiada na. Naukowy aspekt psychologii wymaga, aby wnioski psychologiczne byy oparte na materiale dowodowym zebranym zgodnie z zasadami metody naukowej. Metoda naukowa scientific method skada si z szeregu uporzdkowanych krokw, stosowanych do analizowania i rozwizywania problemw. Ponadto metoda ta korzysta z informacji zebranych w obiektywny sposb jako faktycznej podstawy do wycigania wnioskw.

Metoda naukowa opiera si na empirycznym materiale dowodowym, czyli na danych zebranych bezporednio za pomoc zmysw obserwatora. O tym, czy co jest prawdziwe lub uznawane, nie decyduj autorytet ani osobiste przekonania, lecz stosowanie nietendencyjnych metod przeprowadzania obserwacji, zbierania danych i formuowania wnioskw. Cechy metody naukowej omwimy bardziej szczegowo w nastpnym rozdziale, kiedy bdziemy rozpatrywa, jak psychologowie przeprowadzaj swoje badania.

Zachowanie behavior jest sposobem przystosowywania si organizmw do rodowiska. Zachowanie jest dziaaniem. Umiechanie si, pakanie, bieganie, uderzanie, mwienie i dotykanie - oto kilka oczywistych przykadw zachowania, ktre moemy obserwowa. Psychologowie obserwuj, jak jednostka funkcjonuje, co i jak robi w danej sytuacji behawioralnej i kontekcie spoecznym.

Socjologowie badaj zachowanie ludzi w grupach lub w instytucjach, podczas gdy antropologowie zajmuj si przede wszystkim szerszym kontekstem zachowania w rnych kulturach.

Przedmiotem analizy psychologicznej jest zwykle jednostka: noworodek, nastoletnia sportsmenka, student przystosowujcy si do ycia w akademiku, mczyzna przeywajcy kryzys wieku redniego lub babcia borykajca si ze stresem wychowywania heroinowego dziecka" swojej nieletniej, niezamnej crki.

Jednake badan jednostk moe by take szympans uczcy si porozumiewania za pomoc symboli, biay szczur szukajcy drogi. Rozpatrujc uycie tych terminw w perspektywie historycznej, trzeba zauway, e wspczesna psychologia coraz bardziej preferuje uywanie terminu umys" na miejsce utrwalonego w literaturze terminu psychika".

Jednostk mona bada w jej naturalnym rodowisku lub w kontrolowanych warunkach laboratorium badawczego. Ostatnio badacze studiuj nawet komputerowe symulacje zachowania zwierzt. Ten nacisk na badanie indywidualnego zachowania, obserwowalnych dziaa i reakcji organizmw, pojawi si wtedy, gdy na pocztku XX wieku psychologowie amerykascy zerwali z wczeniejszymi tradycjami.

Wielu psychologw sdzi, e procesy psychiczne stanowi najwaniejszy przedmiot bada psychologicznych. Jak si wkrtce przekonamy, psychologowie opracowali nowe techniki pozwalajce bada takie zjawiska i procesy.

Zwizki z innymi dyscyplinami Psychologia jest nauk jedyn w swoim rodzaju ze wzgldu na swe powizania z wieloma rnymi dziedzinami wiedzy. Jest nauk spoeczn, nauk behawioraln, nauk o mzgu, nauk o poznawaniu, a take nauk o zdrowiu. Jako jedna z nauk spoecznych, psychologia czerpie wiedz z ekonomii, politologii, socjologii i antropologii kulturowej. Ze wzgldu na systematyczne analizy zachowania oraz jego przyczyn i skutkw psychologia jest nauk behawioraln. Psychologowie maj wiele wsplnych zainteresowa z badaczami w dziedzinie nauk biologicznych, zwaszcza z tymi, ktrzy badaj procesy mzgowe i biochemiczne podstawy zachowania.

Jako cz rozwijajcej si od niedawna dziedziny, zwanej nauk o poznawaniu cognitwe science , dociekania psychologw dotyczce sposobu funkcjonowania umysu ludzkiego wi si z badaniami i teori w zakresie nauk komputerowych, nauki o sztucznej inteligencji oraz matematyki stosowanej. Jako nauka o zdrowiu, ktra wie si z medycyn, edukacj, prawem i naukami o rodowisku, psychologia dy do poprawienia jakoci naszego indywidualnego i zbiorowego samopoczucia.

Psychologia zachowuje te wi z filozofi oraz z dziedzinami humanistycznymi i artystycznymi, takimi jak literatura, teatr i religia. Mimo i niezwyky zakres i gbia wspczesnej psychologii s rdem radoci dla tych, ktrzy zostaj psychologami, to jednak czsto czyni t dziedzin trudnym wyzwaniem dla studenta, zapoznajcego si z ni po raz pierwszy. Studiowanie psychologii to znacznie wicej, ni si pocztkowo wydaje i w tym wprowadzeniu do psychologii bdziesz mg znale dla siebie wiele wartociowych rzeczy.

Poziomy analizy Przy badaniu zachowania jednostki, badacze mog stosowa rne poziomy analizy - od poziomu najbardziej oglnego czy caociowego do poziomu najbardziej szczegowego czy drobiazgowego.

Poziom oglny moemy porwna do fotografii rodziny. Przygldajc si tej fotografii, moemy skupi uwag na jednej osobie lub nawet na jednym elemencie jej wygldu. Nastpnie moemy rozpatrzy jeszcze drobniejsze szczegy tego elementu, na przykad moemy skupi uwag na renicy oka.

Podobnie, na najoglniejszym poziomie analizy psychologicznej, badacze rozpatruj cae zachowanie danej osoby w zoonych kontekstach spoecznych i kulturowych. Jest to makroskopowy poziom analizy, czyli poziom makro, zwany take poziomem molarnym.

Na tym poziomie psychologowie mog bada na przykad midzykulturowe rnice w zachowaniu, przemoc i terroryzm, morale pracownikw i wydajno ich pracy, pochodzenie przesdu i symptomy choroby psychicznej. Na nastpnym, molekularnym poziomie analizy, wielu psychologw skupia swoj uwag na mniejszych jednostkach zachowania, takich jak szybko reagowania na bodziec, ruchy oczu podczas czytania, bdy popeniane przez dzieci przyswajajce sobie jzyk ojczysty czy zmiany hormonalne w czasie pobudzenia seksualnego.

Badacze mog zajmowa si jeszcze mniejszymi jednostkami zachowania. Na tym trzecim poziomie analizy, okrelanym jako poziom mikroskopowy czyli mikro , badacze pracuj nad wykrywaniem biologicznych podstaw zachowania, starajc si okreli, w jakich miejscach mzgu magazynowane s rne rodzaje zapamitanych informacji, jakie zmiany biochemiczne zachodz podczas uczenia si i jakie drogi czuciowe s odpowiedzialne za widzenie lub syszenie.

Nie ma wyranych granic midzy tymi trzema poziomami analizy; rnice dotycz wielkoci i zoonoci badanych jednostek. Cele psychologii Cele psychologa przeprowadzajcego badania podstawowe to opisywanie, wyjanianie i przewidywanie zachowania oraz kierowanie control zachowaniem. Psycholog zajmujcy si psychologi stosowan ma jeszcze pity cel - polepszenie jakoci ludzkiego ycia. Cele te stanowi podstaw wszelkich przedsiwzi psychologicznych.

W jaki sposb prbuje si realizowa kady z nich? Opisywanie tego, co si dzieje W psychologii pierwszym zadaniem jest staranne obserwowanie zachowania i opisywanie go w sposb obiektywny. Najwaniejsze jest zbieranie faktw takich,.

Przestrzeganie tej zasady wydaje si atwe, poniewa jednak kady obserwator ma swoje osobiste inklinacje, uprzedzenia i oczekiwania, trudno jest uchroni si przed wpywem czynnika subiektywnego, ktry znieksztaca dane. Znajdujemy rne sposoby, aby znieksztaci to, co robi inni, w celu dopasowania ich dziaa do naszych przekona i uprzedze. Dane s to sprawozdania z obserwacji. Dane behawioralne behavioral data to sprawozdania z obserwacji dotyczcych zachowania organizmw oraz warunkw, w ktrych to zachowanie wystpuje lub zmienia si.

Specyficzne zachowanie, ktre si obserwuje i mierzy, jest okrelane jako reakcja response. Reakcj wywouje pewien czynnik rodowiskowy zwany bodcem stimulus. Wyobra sobie, na przykad, e gromadzisz dane behawioralne dotyczce pewnego niemowlcia i udao ci si zaobserwowa, e niemowl to przejawia okrelon reakcj, mianowicie pacz, na bodziec w postaci gonego dwiku.

Studenci wyszej uczelni ogldali na magnetowidzie film przedstawiajcy dwch mczyzn pracujcych nad pewnym zadaniem. Film ten przerywano po scenie, w ktrej jeden z mczyzn popchn drugiego.

Wikszo badanych, ktrzy widzieli, jak biay mczyzna popchn Murzyna, okrelia to popchnicie jako artobliwe" lub teatralne", Identyczne dziaanie zostao okrelone jako brutalne" lub agresywne" przez wikszo badanych, ktrzy ogldali drugi film, w ktrym Murzyn popchn biaego czowieka Duncan, Niektre bodce powstaj w rodowisku zewntrznym jako rda energii fizycznej i s wykrywane przez nasze receptory zmysowe, ktre na nie reaguj.

Inne bodce, takie jak zmiany hormonalne, myli twrcze i fantazje seksualne, pochodz z wntrza organizmu. Nawet profesjonalni obserwatorzy mog pa ofiar tej skonnoci pozwalajcej, by wasne pogldy uniemoliwiay obiektywn obserwacj.

Jednake dwie procedury pomagaj im zachowa obiektywizm. Pierwsza z nich wymaga, eby obserwacje przeprowadza w starannie kontrolowanych i wyranie okrelonych warunkach, tak, eby inni badacze mogli odtworzy warunki danego eksperymentu. Druga wymaga cisych, jednoznacznych definicji reakcji i bodcw, dziki czemu dane behawioralne s opisywane, mierzone i relacjonowane w sposb spjny.

Ten sposb postpowania pozwala take niezalenym obserwatorom powtrzy eksperyment i zapewnia wspln podstaw do zrozumienia uzyskanych wynikw. Opisywanie zdarze w sposb obiektywny nie jest spraw tak prost, jak mona by sdzi. Ciekawe, jak opisaby to, co moesz zobaczy tylko na zdjciu? W obiektywnym opisie uwzgldniby gesty, wyrazy twarzy, przedmioty, ludzi i wykonywane dziaania. Jeli jednak mwisz, e dana osoba przejawia gniew, strach, arogancj lub niemiao, to wnioskujesz o stanach wewntrznych, a nie opisujesz po prostu zachowanie, ktre widzisz.

Twoje opisy zachowania - twoje dane - mog dotyczy tylko cech i zdarze zewntrznych, ktre kady moe spostrzega tak samo, np. W obiektywnym opisie najwaniejsze jest, eby unika wycigania wnioskw 0 cechach i atrybutach, ktrych nie mona obserwowa bezporednio. Psychologowie szukaj staych, pewnych zwizkw midzy bodcami a reakcjami - na przykad midzy poziomem haasu a nawykami uczenia si. Szukaj take zwizkw midzy zbiorami okrelonych reakcji, takimi jak cecha osobowoci zwana hojnoci i wspieranie organizacji charytatywnych.

Psychologowie identyfikuj i badaj te zwizki, eby dowiedzie si czego o reagujcej osobie czy organizmie lub o ukrytym procesie, ktry powoduje reakcje albo wie je z bodcami. Wskutek naszych uprzednich dowiadcze, zarwno osobistych jak i kulturowych, czsto widzimy w danych to, co spodziewamy si zobaczy.

Zwrmy uwag, jak oczekiwania, ktre wynikaj ze stereotypw dotyczcych osb rnej pci, wpywaj na sposb, w jaki amerykascy rodzice spostrzegaj swoje dzieci. Kiedy rodzicw nowo narodzonych niemowlt nie majcych jeszcze 24 godzin poproszono, by opisali swoje dzieci, podawali oni bardzo rne opisy w zalenoci od pci dziecka. W porwnaniu z synami, crki oceniano jako bardziej delikatne, mniejsze, sabsze, wtlejsze i bardziej niezaradne.

Nastpnie przeprowadzono obiektywne pomiary wagi i dugoci ciaa tych niemowlt, ich stanu zdrowia i innych cech zwizanych z subiektywnymi opisami. Wedug tych obiektywnych kryteriw nie byo rzeczywistych rnic midzy chopcami a dziewczynkami Rubin i in. W czasie 24 godzin od urodzenia si dziecka rodzice zaczli ju widzie w nim to, czym zgodnie z oczekiwaniami ma by", a niekoniecznie to, czym jest". Wiele wynikw uzyskanych w badaniach nad znieksztacaniem rzeczywistoci spowodowanym seksizmem tzn.

Wyjanianie tego, co si dzieje Podczas gdy opisy musz trzyma si informacji, ktr da si spostrzec, wyjanienia rozmylnie wykraczaj poza to, co mona zaobserwowa bezstronnie.

Zaczlimy ten rozdzia od pytania, dlaczego Kathy O. Mionicy powieci kryminalnych po wydedukowaniu, kto zabi, chc zrozumie, dlaczego. W wielu dziedzinach psychologii gwnym celem jest znajdowanie prawidowoci w procesach behawioralnych i psychicznych, Psychologowie chc wykry, ,jak dziaa zachowanie". Dlaczego miejemy si z sytuacji, ktre nie potwierdzaj naszych oczekiwa w odniesieniu do tego, co nastpi potem?

Jakie okolicznoci mogyby doprowadzi kogo do usiowania samobjstwa lub do popenienia gwatu? Zrozumienie takich zachowa polega na ustalaniu, jak pewne bodce powoduj obserwowane reakcje oraz na wykrywaniu zwizkw midzy zbiorami reakcji. Na przykad psychologowie mog bada zwizki midzy depresj, brakiem spoecznego oparcia i samobjstwem.

Czasami zrozumienie jest wynikiem starannej obserwacji wielu rnych wypadkw jakiego zjawiska. Mistrz detektyww, Sherlock Holmes, dokonywa przenikliwych dedukcji na podstawie strzpw dowodw, a Sigmund Freud byskotliwie wyjania irracjonalne zachowania, takie jak przejzyczenia, po dokadnej obserwacji wielu szczegw i ich behawioralnego kontekstu. Poprawne wyjanienia mog take by wynikiem bada, w ktrych systematycznie ocenia si alternatywne pogldy dotyczce jakiego zjawiska psychicznego.

Na przykad psychologowie mogliby bada warunki, w ktrych nagradzanie zachowania jednostki prowadzi do pozytywnych zmian w uczeniu si, lecz ma take negatywny wpyw na uczenie si. Nie ma jednak lepszej drogi do zrozumienia, ni oparta na wiedzy wyobrania, ktra twrczo syntetyzuje to, co wiadomo, z tym, czego jeszcze nie wiemy.

Dobrze wyszkolony psycholog moe wyjania zebrane obserwacje, posugujc si sw znajomoci ludzkich dowiadcze oraz wiedz o tym, co wykryli inni badacze, ktrzy zajmowali si danym zjawiskiem.

Czasami badacze dokonuj wnioskowania - logicznej czy racjonalnej oceny nie opartej na bezporedniej obserwacji - o istnieniu procesu, ktry zachodzi wewntrz organizmu. Ten wywnioskowany proces pomaga uczyni obserwowane zachowanie bardziej zrozumiaym. Psychologowie wnioskuj o zmiennych poredniczcych inteiyening variables wewntrznych, niewidocznych stanach czy procesach, o ktrych zakada si, e funkcjonuj wewntrz organizmu.

Zmienne te mog by stanami fizjologicznymi, takimi jak gd, lub procesami psychicznymi, takimi jak strach lub twrczo. Psychologowie wprowadzaj zmienne poredniczce, aby powiza obserwowalne wejcie bodcowe z dajcymi si zmierzy reakcjami na wyjciu.

Przypumy, e wasz profesor mwi, i kady student, ktry chce uzyska dobry stopie, musi regularnie uczestniczy w dyskusjach na zajciach. Twj wsplokator z akademika zawsze jest dobrze przygotowany do zaj, ale nigdy nie podnosi rki, eby odpowiedzie na pytanie lub samorzutnie poda jak informacj.

Profesor gani go za sab motywacj i przypuszcza, e nie jest bystry. Ten sam wsplokator chodzi te na zabawy, ale nigdy nie prosi nikogo do taca, nie broni otwarcie swojego punktu widzenia, nawet gdy kwestionuje go kto. Jak postawiby diagnoz? Jaka zmienna poredniczca mogaby wyjani cay ten zakres reakcji na tak rnorodne bodce? Co sdzisz o niemiaoci? Podobnie jak wielu innych ludzi, ktrzy cierpi wskutek intensywnego poczucia niemiaoci, twj wsplokator nie jest w stanie zachowywa si w podany sposb Cheek, ; Zimbardo, Zwr uwag, e zmienne poredniczce nie s zmiennymi zakcajcymi, jak czsto sdz mylnie niektrzy studenci.

Zmienne poredniczce odgrywaj wan rol w procesie majcym na celu wyjanienie wzorcw zachowania. Zmienna zakcajca jest czynnikiem ubocznym znieksztacajcym lub zaciemniajcym zwizek midzy badanymi zmiennymi, takim jak haas na zewntrz laboratorium podczas przeprowadzania bada na zwierztach. Psychologiczne wyjanienia czsto odwouj si do rde motywacji, ktre mogyby tumaczy obserwowane zachowanie. Na przykad jedno z wyjanie zachowania Kathy O. Dla Kathy zwycistwo byo wszystkim. Kiedy pomylaa, e przegrywa bieg, poczua si sfrustrowana i zawstydzona, a jej obraz samej siebie pogorszy si.

Ucieczka z trasy, postrzeganej przez ni jako scena jej poraki i prba zabicia siebie mogy by bezmylnymi reakcjami na te przemone emocje i motywy. Zupenie inne wyjanienie mona by sformuowa z biologicznego punktu widzenia. Kathy moga na przykad cierpie na jakie nie wykryte schorzenie fizyczne, takie jak guz mzgu.

Kade proponowane wyjanienie zaley od punktu widzenia danego badacza i dostpnego materiau dowodowego, lecz propozycja ta musi zosta uzasadniona przez systematycznie zebrane dane, ktre j potwierdzaj lub obalaj wyjanienia alternatywne. Przekonamy si, e wiele bada psychologicznych ma na celu ustalenie, ktre z kilku wyjanie najlepiej tumaczy dany wzorzec zachowania. Przewidywanie tego, co si zdarzy Przewidywania w psychologii s to twierdzenia dotyczce prawdopodobiestwa, e wystpi pewne zachowanie lub e zostanie wykryty dany zwizek.

Chocia niektrzy psychologowie sdz, e wyjanianie zwizkw jest gwnym celem ich dyscypliny, inni argumentuj, e w badaniach psychologicznych naley posuwa si dalej i przewidywa, w jakich warunkach dane zachowanie pojawi si lub zmieni. Ci drudzy twierdz, e nie mona by pewnym, i dane wyjanienie jest poprawne, o ile nie potrafi si uy go do przewidywania, co si zdarzy lub co spowoduje zmian zachowania.

Kiedy wysuwane s rne wyjanienia jakiego zachowania czy zwizku,. Poniewa nasza pomylno, a nawet nasze przetrwanie zaley od dokadnych przewidywa dotyczcych sytuacji, ktre mog by grone lub korzystne, staramy si formuowa i uzyskiwa wiarygodne przewidywania. Jedna z form przewidywania opiera si na proroctwach, astrologii lub rewelacjach ludzi obdarzonych podobno szczeglnymi zdolnociami, okrelanych jako media, wrbici lub wrki. Kiedy jednak przewidywania tego typu ocenia si za pomoc analizy statystycznej, okazuje si, e s one rwnie trafne jak zgadywanie na zasadzie przypadku.

Oczywicie, wielokrotnie nie mona wykaza prawdziwoci ani faszywoci takich przewidywa, poniewa s one wyraane w sposb oglnikowy lub niejasny. Przewidywania naukowe musz by formuowane wystarczajco cile, aby mona je byo sprawdzi i odrzuci, jeli nie znajd potwierdzenia w materiale dowodowym.

Przewidywanie naukowe opiera si na wiedzy o tym, w jaki sposb zjawiska wi si ze sob, a tym samym na wskazywaniu mechanizmw czcych te zjawiska z pewnymi predyktorami. Przewidywania naukowe mog wic wyjania zmiany sytuacji. Powszechniejsz form przewidywania ni wrenie jest stosowanie do przyszych sytuacji wiedzy o dawnych reakcjach czy zdarzeniach.

Wiedza o tym, jak ludzie zachowywali si w przeszoci - jeli ich zachowanie byo stae -jest dobrym predyktorem wskazujcym, jak bd nadal zachowywa si w przyszoci. Czsto najlepszym rdem przewidywania dotyczcego zachowania w przyszej sytuacji jest informacja o zachowaniu podobnych ludzi, ktrzy znaleli si w tej sytuacji przedtem. Wiedz t okrela si jako przewidywanie wedug wskanika podstawowego. Wskanik podstawowy base rat jest miar statystyczn, ktra wyraa normaln czsto lub prawdopodobiestwo danego zdarzenia.

Gdy starasz si przewidzie, co prawdopodobnie uczynisz W jakiej nowej sytuacji, najlepsz prognoz bdzie wskanik podstawowy. Na przykad, co by zrobi, gdyby jaka osoba posiadajca autorytet polecia ci zaaplikowa silny wstrzs elektryczny sympatycznemu mczynie w rednim wieku? Poniewa prawdopodobnie nigdy nie bye w takiej sytuacji, nie moesz by pewny, co by uczyni. Przypumy jednak, e dowiedziae si, i w pewnym eksperymencie, w ktrym rzeczywicie wystpowaa ta sytuacja, dwie trzecie uczestnikw podporzdkowao si lepo tym poleceniom Milgram, Jakie teraz s twoje przewidywania co do wasnego zachowania?

Chocia moe nie masz ochoty si z tym zgodzi, prawdopodobnie zareagowaby na szczeglne naciski, ktre wystpiy w tej sytuacji dokadnie tak samo, jak reagowaa wikszo. Poniewa w tym wypadku nie moesz przewidywa swojego zachowania na podstawie uprzednich dowiadcze, najlepszym predyktorem jest wskanik podstawowy.

Towarzystwa ubezpieczajce od wypadkw samochodowych posuguj si statystycznym prawdopodobiestwem przy formuowaniu przewidywa, jak prawdopodobne jest to, e osoby nalece do pewnej grupy wiekowej bd miay wypadek. Personel zajmujcy si przyjmowaniem kandydatw na uczelni, analizujc wyniki uzyskane przez nich w Tecie Uzdolnie Szkolnych Scholastic Aptitude Test , stosuje prawdopodobiestwo statystyczne do przewidywania ich osigni na uczelni. Statystyka jest take przydatna w badaniach opinii publicznej do przewidywania wynikw wyborw.

Przewidywania w psychologii zwykle uwzgldniaj take fakt, e na wikszo zachowa wpywa kombinacja rnych czynnikw. Niektre czynniki, takie jak wyposaenie genetyczne, motywacja, poziom inteligencji czy samoocena, dziaaj wewntrz jednostki. Te wewntrzne determinanty zachowania zwane s zmiennymi organizmicznymi organismic variables ; mwi nam one o specyficznych waciwociach danego organizmu.

W odniesieniu do ludzi determinanty te okrela si jako zmienne dyspozycyjne dispositional variables. Niektre czynniki oddziauj jednak z zewntrz. Przypumy na przykad, e kto zaczyna bra narkotyki z powodu nacisku ze strony czonkw swojej paczki, e dziecko stara si speni wymagania nauczyciela, aby uzyska nagrod lub e kierowca, ktry tkwi w korku, staje si sfrustrowany i wrogo usposobiony do innych.

Na te zachowania silnie oddziauj zdarzenia zachodzce na zewntrz danej osoby. Zewntrzne wpywy na zachowanie znane s jako zmienne rodowiskowe emironmental variables lub sytuacyjne situational variables. Przewidywanie przyczynowe w psychologii okrela wpyw zmiennej bodcowej na dane zachowanie.

Na przykad, obecno kogo obcego jest bodcem dla niemowlt i maych mapek, na ktry po osigniciu pewnego wieku reaguj oznakami lku. Zmiany w obserwowanym zachowaniu s wic zalene od zmian w naturze bodca, takich jak na przykad zmiana stopnia obcoci. Czy byoby mniej oznak lku u ludzkiego lub mapiego niemowlcia, gdyby obcym byo take niemowl, a nie dorosy, lub gdyby obcy nalea do tego samego, a nie innego gatunku? Badacz moe manipulowa takimi zmianami w warunkach bodcowych i obserwowa ich wpyw na reakcje badanej jednostki.

Warunek bodcowy, ktrego wartoci mog zmienia si niezalenie od jakiejkolwiek innej zmiennej w danej sytuacji, zwany jest zmienn niezalen independent variable. Zmienn, ktrej wartoci s rezultatem zmian tej jednej zmiennej niezalenej lub w wikszej ich liczbie, okrela si jako zmienn zalen dependent variable. Zmienna niezalena jest predyktorem, podczas gdy zmienna zalena jest reakcj przewidywan. Kierowanie tym, co si dzieje Dla wielu psychologw najwaniejszym, gwnym celem jest kierowanie zachowaniem.

Oznacza ono spowodowanie wystpienia lub niewystpienia danego zachowania zapocztkowanie go, podtrzymywanie, zahamowanie i wpywanie na jego form, si lub czsto wystpowania. O skutecznoci przyczynowego wyjaniania zachowa moemy si przekona, jeli potrafimy stworzy warunki, w ktrych mona kierowa zachowaniem. Rozpatrzmy jako przykad palenie. Jest ono gwnym czynnikiem ryzyka w chorobach serca, raka i innych schorzeniach.

W jaki sposb palacz, ktry chce y dugo i w dobrym zdrowiu, zabiera si do zadania, polegajcego na rzuceniu palenia? Badania ankietowe wykazuj, e wikszo dorosych palaczy w Stanach Zjednoczonych chciaaby rzuci palenie, i e wielu prbowao, lecz nie udao im si zerwa z naogiem. Czy cierpi na brak silnej woli"?

Czy nikotyna wywouje tak silne uzalenienie, e jej odstawienie jest wystarczajco przykre, by przezwyciy najlepsze intencje rzucenia palenia? Tym wyjanieniom zaprzecza materia dowodowy ze Stanfordzkiego Programu Zapobiegania Chorobom Serca, w ktrym opracowano dla palaczy plan kierowania przez siebie samego swoim zachowaniem zwizanym z paleniem Farquhar, W planie tym uznaje si, e palenie jest zoonym zachowaniem, sterowanym przez satysfakcj oraln i efekty dziaania nikotyny. Jednake plan ten uwzgldnia take to, e do naogu przyczynia si postawa ludzi, zgodnie z ktr palenie jest bardzo mskie czy seksowne - postawa uksztatowana przez przyjemne dowiadczenia lub ogldanie reklam palenia w mediach.

Trzeba wic zidentyfikowa kady czynnik, ktry sprzyja paleniu i przeciwstawi mu inny czynnik, aby dana jednostka moga przezwyciy ten nag. Zdolno kierowania zachowaniem jest wana nie tylko dlatego, e potwierdza trafno naukowych wyjanie, lecz take dlatego, e daje psychologom rodki, pozwalajce pomaga ludziom w polepszaniu jakoci ich ycia.

Pod tym wzgldem psychologowie s grup do optymistyczn; wielu jest przekonanych, e prawie kady niepodany wzorzec zachowania mona zmodyfikowa za pomoc stosownej interwencji.

Takie prby kierowania zajmuj centralne miejsce we wszystkich programach terapii psychologicznej. Kiedy jednak kto prbuje kierowa zachowaniem innej osoby, mog powstawa powane problemy etyczne. Nie tak dawno psychoterapeuci usiowali leczy" homoseksualistw z ich rzekomej choroby, stosujc skrajne formy awersyjnej modyfikacji zachowania. Na przykad nauczyciele obecnie rutynowo stosuj nagrody i zachty, a nie kary i wymiewanie, do motywowania swych uczniw. W istocie rzeczy zasada wzmacniania w celu wytwarzania podanych zachowa wywodzi si z laboratoryjnych bada nad uczeniem si zwierzt!

Dzisiejsi rodzice czciej dotykaj swoje dzieci, dostarczaj im wicej stymulacji intelektualnej i bardziej zachcaj je do wesooci i artw, ni rodzice w poprzednich generacjach. Dugotrwae pozytywne skutki takiego sposobu penienia funkcji rodzicielskich zostay udokumentowane przez psychologw prowadzcych badania nad rozwojem czowieka. Psychologowie spoeczni w Stanach Zjednoczonych, ktrzy sformuowali zasady dynamiki grup, przyczynili si po czci do sukcesw przemysu japoskiego.

Japoski zakad pracy zaplanowano w taki sposb, eby uwzgldni poczucie wasnej godnoci pracownikw, potrzeb uczestniczenia w podejmowaniu decyzji wraz z zarzdem oraz potrzeb bycia dumnym z wytworw swej pracy i osignito to, umoliwiajc prac w maych grupach, ktre zapewniaj pomoc i oparcie.

Jak na ironi, Japoczycy obecnie wprowadzaj te idee do przedsibiorstw amerykaskich, ktre tradycyjnie byy organizowane wedug modelu kadcego nacisk na osignicia indywidualne. Rzecz w tym, e do niedawna terapeuci w najlepszych zamiarach interweniowali w ycie gejw w sposb, ktry obecnie byby uznany za nieetyczny, jeli nie za sprzeczny z prawem. Interesujcy jest fakt, i zrozumienie, a nie kierowanie, jest gwnym celem wikszoci psychologw w wielu krajach azjatyckich i afrykaskich Nobles, Krytycy twierdz, e nacisk, jaki w zachodniej psychologii kadzie si na sterowanie, reprezentuje nastawienie kulturowe zdominowane przez pogldy, ktrych rdem byy industrializacja i kolonializm europejski oraz mentalno zdobywcw Stanw Zjednoczonych.

T koncentracj psychologii Zachodu na kierowaniu opisywano take w sposb bardziej typowy jako mski punkt widzenia, ktry by nie przeway, gdyby kobiety odegray wiksz rol w rozwoju psychologii Teaching a psychology Polepszanie jakoci ycia.

Wiele odkry dokonanych przez psychologi znajduje zastosowanie w rozwizywaniu ludzkich problemw. Korzystanie z wiedzy psychologicznej w taki sposb, aby polepszy jako ludzkiego ycia i pomc spoeczestwu w bardziej efektywnym funkcjonowaniu, jest ostatecznym celem psychologii.

Psychologia wzbogaca ycie w sposb gboki, modyfikujc wiele fundamentalnych idei i pogldw, ktre stanowi podstaw tzw, wiedzy. Co robi psychologowie: zadania, miejsca pracy, role zawodowe Jakie jest twoje wyobraenie o typowym psychologu?

Jak prac wykonuj psychologowie i gdzie j wykonuj? Na podstawie tego, co widziae w telewizji lub przeczytae w prasie, moesz wyobrazi sobie terapeut, ktry pracuje w swoim prywatnym gabinecie, leczc pacjentw z problemami psychicznymi. Moesz nazwa t osob psychiatr, psychoanalitykiem lub psychoterapeut. Jednake zakres zada, ktrymi zajmuj si psychologowie, dalece wybiega poza terapi. Ich role zawodowe i rodowiska, w ktrych pracuj, s bardzo zrnicowane. W tym podrozdziale opiszemy pokrtce dziedziny specjalizacji psychologicznej.

Najpierw naley przeprowadzi pewne podstawowe rozrnienia. Psychiatrzy psychiatrists s lekarzami, maj stopie M. Zajmuj si przede wszystkim leczeniem ludzi cierpicych na choroby psychiczne i pracuj w przychodniach, szpitalach psychiatrycznych lub prowadz prywatn praktyk.

Zajmuj si take badaniami w celu lepszego poznania natury chorb psychicznych i sposobw ich leczenia. Spord wielu specjalistw przychodzcych z pomoc osobom z problemami psychicznymi tylko psychiatrzy mog zapisywa leki lub leczenie metodami fizyko-biologicznymi, takimi jak wstrzsy elektryczne stosowane w skrajnych postaciach depresji.

Psychologowie kliniczni clinical psycholc. Item in good condition. Textbooks may not include supplemental items i. CDs, access codes etc Add to cart Buy Now Item Price. Noticeably used book. Heavy wear to cover. Pages contain marginal notes, underlining, and or highlighting.

Rozdzia 53 Rozdzia 53 Zasady obsugi konsumenta Obsuga. Rozdzia 37 Rozdzia 37 Zakres pracy dziau utrzymania. Rozdzia 2 Rozdzia 2 Rodzaje usug hotelarskich Wiadomoci. Rozdzia 10 Rozdzia 10 System podatkowy w Polsce. Rozdzia 49 Rozdzia 49 Systemy obsugi kelnerskiej Podstawowe.

Rozdzia 18 Rozdzia 18 Analiza ekonomiczna dziaalnoci przedsibiorstw. Rozdzia 50 Rozdzia 50 Zasady obsugi gocia hotelowego. Rozdzia 54 Rozdzia 54 Pomocnik kelnerski Jest podstawowym. Rozdzia 17 Rozdzia 17 Przychody i koszty w.